Η γνώση μπορεί να είναι επιβλαβής, όταν είναι αποσπασματική και δεν συνοδεύεται από την ικανότητα κατανόησης του βελτίστου. Πλατωνικός διάλογος- Αλκιβιάδης ο ελάσσων.
Πράγματι το αποσπασματικό είναι κακός σύμβουλος της ιστορίας. Σε μια αντιπαράθεση, πόσο μάλλον σε μια πολεμική αναμέτρηση, και ο αδικοπραγών προβάλλει την επιχειρηματολογία του.
Τόσο στην ελληνική, αλλά κατά κόρον στη βουλγαρική και τα τελευταία χρόνια στην Σκοπιανή βιβλιογραφία, που πήρε τη σκυτάλη αβρόχοις ποσίν , μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας στις αρχές της δεκαετίας του 1990, γίνεται αναφορά σε συγκεκριμένα γεγονότα, δηλαδή αποσπασματικά, επιλεκτικά και παραποιητικά. Και έτσι αντιεπιχειροτολογούμε για τα αυτονόητα που κάθε τόσο επαναλαμβάνομε αντί να τα αντιπαρερχόμαστε.
* Στην Οξυά Καστοριάς
Σύμφωνα με δικαστική πράξη η οποία καταχωρίσθηκε στον εν λόγω κώδικα τον Νοέμβριο του 1653 (,αχνγ΄), ο Αργυρός του Ζώτου και ο Στέφος του Πάνου από την Μπλάτζα (σημερινή Οξυά Καστοριάς) προσέφυγαν στην Ιερά Μητρόπολη προκειμένου να επιλύσουν κτηματικές διαφορές.
Στη σχετική πράξη κατονομάζονται ως μάρτυρες και οι "εις Μπλάτζαν |συνορίται τούτων": Ιωάννης Δασκάλου, Βρετός Μηλωνάς και Ιωάννης Σιαραπάνης. Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, κωδ. 2752, φ. 42v.
* Στην Βυσινιά Καστοριάς
Η πρώτη έγγραφη μνεία του χωριού σε ελληνική πηγή γίνεται σε διαζύγιο το οποίο εκχώρησε η Ιερά Μητρόπολις Καστορίας στον Μπόσικο από τη Βήσανη στις 25 Φεβρουαρίου 1685 (,αχπε):'' Η ταπεινότης ημών κατά το θείον νόμον εχώρισεν αυτόν τον Μπόσικον από την μοιχαλίδα εκείνην Κυράνω." αναφέρεται μεταξύ άλλων. Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, κωδ. 2753, σελ. 29
Στο διαζύγιο ονομάζονται επίσης ως μάρτυρες και οι προεστοί του χωριού Γκαηντάνος, Κότζος και Μήτρος.
*Στην Περικοπή
Ο Κύρος Παρασκευά από την Πρεκοπάνα, γαμπρός του Δημητρίου Ξηφτέρη, εμφανίζεται σε κληρονομική ρύθμιση, την οποία επικυρώνει η Ιερά Μητρόπολη Καστοριάς στις 19 Μαΐου 1726 Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, κώδιξ συλλογής Βολίδη 19, φ. 17v.
O Σουλτάνος τελικά, μετά περίπου 220 χρόνια, έδινε δικαίωμα στην νέα Εκκλησία, εφόσον είχε στο εκκλησίασμα την πλειοψηφία των 2/3 να ιδρύσει Μητρόπολη και αν είχε το 1/3 τουλάχιστον να κατέχει μια εκκλησία..
«Ἀν αὐτό ληφθῇ ὡς πρόσχημα διά τήν ἐνσπορᾶ διχόνοιας καί ἀναταραχής μεταξύ τὢν κατοίκων, οἱ ἔνοχοι τέτοιων ἐνεργειών θά τιμωρηθούν, σύμφωνα μέ τό νόμο» άρθρ. 10ον της 10ης Μαρτίου 1870 που υπέγραψε ο σουλτάνος για τη σύσταση της Βουλγαρική Εξαρχίας [1].
Τουτέστι (αυτό είναι) τας φυλετικάς διακρίσεις και τας εθνικάς έρεις και διχοστασίας εν τη του Χριστού Εκκλησία… τους δε παραδεχομένους τον τοιούτον φυλετισμόν.... κηρύττει αλλοτρίους της Εκκλησίας σχισματικούς». ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΓΕΝΟΣ-ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ. Αρχιμ. Ανδρέας Νανάκης, Εκδ. ΤΕΡΤΙΟΣ, Κατερίνη 1993 .
Ουδέν ακριβέστερον και προφητικότερον
Είναι αυτονόητο, νομίζω, ότι η τύχη των χωριών βορειοανατολικά της λίμνης της Καστοριάς ήταν και είναι κοινή και άρρηκτη με την ιστορική κυρίως πορεία της πόλης της Καστοριάς. Αν κατακτιούνταν η πόλη κι΄αυτά θα ακολουθούσαν την τύχης της. Η περιοχή της Καστοριάς κατακτήθηκε το 199 π.Χ .από τους Ρωμαίους οι οποίοι κατά το ιστορικό Πολύβιο με τη Συνθήκη της Απάμειας 189 π.Χ « Μακεδόνων μεν ουν τους Ορέστας καλουμένους κατά πόλεμον αυτονόμους αφείσαν..» (τότε υπήρχε η Διοκλητιανούπολη 4 χλμ νοτιοδυτικά και τον 4ον αιώνα μ.Χ. κατηύγασε του Γότθους που στο πέρασμά τους την κατέστρεψαν συθέμελα και στη συνέχεια ο Ιουστινιανός μεταφέρει την πόλη στη σημερινή της θέση «πόλιν εν τη νήσω οχυρωτάτην εδείματο». Επί βυζαντινής αυτοκρατορίας πολιορκείται και καταλαμβάνεται προσωρινά τρεις φορές από τους Βουλγάρους (927μ.Χ.), (976μ.Χ.)[1] και το 1204 επεφωλούμενοι της αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως από τους Σταυροφόρους (Δ΄Σταυροφορία) για να περιέλθει τελικά στο Δεσποτάτο της Ηπείρου. Στα 1082 καταλαμβάνεται από τους Νορμανδούς που κατατροπώνονται από τον Αλέξιο Κομνηνό το 1085. Στα 1334 από τον «Κράλη» της Σερβίας Στέφανο Η΄ Ούρεση Ντούσαν για να περιέλθει και πάλι στους Βυζαντινούς επί αυτοκράτορος Ιωάννου ΣΤ΄ Καντακουζηνού και στη συνέχεια το 1383 ή 1384 στους Οθωμανούς.
Πράγματι το αποσπασματικό είναι κακός σύμβουλος της ιστορίας. Σε μια αντιπαράθεση, πόσο μάλλον σε μια πολεμική αναμέτρηση, και ο αδικοπραγών προβάλλει την επιχειρηματολογία του.
Τόσο στην ελληνική, αλλά κατά κόρον στη βουλγαρική και τα τελευταία χρόνια στην Σκοπιανή βιβλιογραφία, που πήρε τη σκυτάλη αβρόχοις ποσίν , μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας στις αρχές της δεκαετίας του 1990, γίνεται αναφορά σε συγκεκριμένα γεγονότα, δηλαδή αποσπασματικά, επιλεκτικά και παραποιητικά. Και έτσι αντιεπιχειροτολογούμε για τα αυτονόητα που κάθε τόσο επαναλαμβάνομε αντί να τα αντιπαρερχόμαστε.
* Στην Οξυά Καστοριάς
Σύμφωνα με δικαστική πράξη η οποία καταχωρίσθηκε στον εν λόγω κώδικα τον Νοέμβριο του 1653 (,αχνγ΄), ο Αργυρός του Ζώτου και ο Στέφος του Πάνου από την Μπλάτζα (σημερινή Οξυά Καστοριάς) προσέφυγαν στην Ιερά Μητρόπολη προκειμένου να επιλύσουν κτηματικές διαφορές.
Στη σχετική πράξη κατονομάζονται ως μάρτυρες και οι "εις Μπλάτζαν |συνορίται τούτων": Ιωάννης Δασκάλου, Βρετός Μηλωνάς και Ιωάννης Σιαραπάνης. Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, κωδ. 2752, φ. 42v.
* Στην Βυσινιά Καστοριάς
 |
| Αγροτικό σπίτι στη Βυσσινιά της δεκαετίας του 1930. |
Η πρώτη έγγραφη μνεία του χωριού σε ελληνική πηγή γίνεται σε διαζύγιο το οποίο εκχώρησε η Ιερά Μητρόπολις Καστορίας στον Μπόσικο από τη Βήσανη στις 25 Φεβρουαρίου 1685 (,αχπε):'' Η ταπεινότης ημών κατά το θείον νόμον εχώρισεν αυτόν τον Μπόσικον από την μοιχαλίδα εκείνην Κυράνω." αναφέρεται μεταξύ άλλων. Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, κωδ. 2753, σελ. 29
Στο διαζύγιο ονομάζονται επίσης ως μάρτυρες και οι προεστοί του χωριού Γκαηντάνος, Κότζος και Μήτρος.
*Στην Περικοπή
Ο Κύρος Παρασκευά από την Πρεκοπάνα, γαμπρός του Δημητρίου Ξηφτέρη, εμφανίζεται σε κληρονομική ρύθμιση, την οποία επικυρώνει η Ιερά Μητρόπολη Καστοριάς στις 19 Μαΐου 1726 Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, κώδιξ συλλογής Βολίδη 19, φ. 17v.
O Σουλτάνος τελικά, μετά περίπου 220 χρόνια, έδινε δικαίωμα στην νέα Εκκλησία, εφόσον είχε στο εκκλησίασμα την πλειοψηφία των 2/3 να ιδρύσει Μητρόπολη και αν είχε το 1/3 τουλάχιστον να κατέχει μια εκκλησία..
«Ἀν αὐτό ληφθῇ ὡς πρόσχημα διά τήν ἐνσπορᾶ διχόνοιας καί ἀναταραχής μεταξύ τὢν κατοίκων, οἱ ἔνοχοι τέτοιων ἐνεργειών θά τιμωρηθούν, σύμφωνα μέ τό νόμο» άρθρ. 10ον της 10ης Μαρτίου 1870 που υπέγραψε ο σουλτάνος για τη σύσταση της Βουλγαρική Εξαρχίας [1].
Τουτέστι (αυτό είναι) τας φυλετικάς διακρίσεις και τας εθνικάς έρεις και διχοστασίας εν τη του Χριστού Εκκλησία… τους δε παραδεχομένους τον τοιούτον φυλετισμόν.... κηρύττει αλλοτρίους της Εκκλησίας σχισματικούς». ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΓΕΝΟΣ-ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ. Αρχιμ. Ανδρέας Νανάκης, Εκδ. ΤΕΡΤΙΟΣ, Κατερίνη 1993 .
Ουδέν ακριβέστερον και προφητικότερον
 |
| Η Βουλγαρική εξαρχία ήδη από το 1878 προπαγάνδιζε σε διεθνούς φήμης περιοδικά,όπως στο Le Courier του Παρισιού. |
Είναι αυτονόητο, νομίζω, ότι η τύχη των χωριών βορειοανατολικά της λίμνης της Καστοριάς ήταν και είναι κοινή και άρρηκτη με την ιστορική κυρίως πορεία της πόλης της Καστοριάς. Αν κατακτιούνταν η πόλη κι΄αυτά θα ακολουθούσαν την τύχης της. Η περιοχή της Καστοριάς κατακτήθηκε το 199 π.Χ .από τους Ρωμαίους οι οποίοι κατά το ιστορικό Πολύβιο με τη Συνθήκη της Απάμειας 189 π.Χ « Μακεδόνων μεν ουν τους Ορέστας καλουμένους κατά πόλεμον αυτονόμους αφείσαν..» (τότε υπήρχε η Διοκλητιανούπολη 4 χλμ νοτιοδυτικά και τον 4ον αιώνα μ.Χ. κατηύγασε του Γότθους που στο πέρασμά τους την κατέστρεψαν συθέμελα και στη συνέχεια ο Ιουστινιανός μεταφέρει την πόλη στη σημερινή της θέση «πόλιν εν τη νήσω οχυρωτάτην εδείματο». Επί βυζαντινής αυτοκρατορίας πολιορκείται και καταλαμβάνεται προσωρινά τρεις φορές από τους Βουλγάρους (927μ.Χ.), (976μ.Χ.)[1] και το 1204 επεφωλούμενοι της αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως από τους Σταυροφόρους (Δ΄Σταυροφορία) για να περιέλθει τελικά στο Δεσποτάτο της Ηπείρου. Στα 1082 καταλαμβάνεται από τους Νορμανδούς που κατατροπώνονται από τον Αλέξιο Κομνηνό το 1085. Στα 1334 από τον «Κράλη» της Σερβίας Στέφανο Η΄ Ούρεση Ντούσαν για να περιέλθει και πάλι στους Βυζαντινούς επί αυτοκράτορος Ιωάννου ΣΤ΄ Καντακουζηνού και στη συνέχεια το 1383 ή 1384 στους Οθωμανούς.
Επί τρεις αιώνες περίπου από το 927 μέχρι το 1204 επιχειρήθηκε τρεις φορές από τη Βουλγαρία η οριστική κατάληψη της Καστοριάς και αργότερα σε περιόδους αναταράξεων άλλες τρεις φορές ειδικότερα των χωριών βορειανατολικά της λίμνης της. Οι συνθήκες ήταν κατάλληλες για τη σύσταση σε αρχικό στάδιο Εξαρχικών εκκλησιών και σχολείων με την ανοχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας που επεδίωκε τον περιορισμό της συμπάγειας του ελληνικού πληθυσμού ή ακριβέστερο των ελληνοφρόνων. Η Καστοριά τώρα έπρεπε να κατακτηθεί έξωθεν και αν γίνονταν αυτό και η Φλώρινα θα είχε την ίδια τύχη. Νοτίως της λίμνης τής Καστοριάς, όπως π.χ. στο Κωσταράζι, το Βογατσικό.. δεν σημειώνονται ωμές επεμβάσεις (εκτός εμβέλειας με φυσικό προστατευτικό τείχος την πόλη της Καστοριάς και τη λίμνη της).
Τα ιδεώδη, ο τρόπος του λέγειν, (όποιες σκέψεις) διαφοροποιούνται από τις ανάγκες,την αμάθεια, τις συμπτώσεις και τα συμφέροντα και βρίσκουν πρόσφορο έδαφος στον άνθρωπο εκείνο που αγωνίζεται για απλή επιβίωση χωρίς ιδιαίτερα πνευματικά ενδιαφέροντα.
Η περαιτέρω μεθόδευση ήταν προφανής. Μετά τον ατυχή ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 και συγκεκριμένα από το 1899 αρχίζουν οι εκβιασμοί και μια σειρά δολοφονιών.
Η περίπτωση Τσακαλάρωφ αποτελεί τυπικό δείγμα αποτρόπαιου και ολετήρος ανδρός. Με περισσότερους από είκοσι πέντε φόνους κατά μόνας και κατά ειδεχθή τρόπο εν ονόματι της επέκτασης των βουλγαρικών εξαρχικών εκκλησιών (διώχνοντας του Έλληνες ιερείς) από την περιοχή, την αντικατάσταση ελληνικών σχολείων με βουλγαρικά εν όψει της προετοιμαζόμενης εξέγερσης του Ίλιντεν (1903) με την προσδοκία της ανταμοιβής του, εάν τελεσφερούσαν τα τακταινόμενα, απόκτησης υψηλών αξιωμάτων. Ο τσαγκάρης και λιθοδόμος που χρίσθηκε από τη βερχώφ γενικός τοπάρχης.
Μετά τον θάνατο του Δομιτιανού η Σύγκλητος επέβαλλε στο Ρωμαϊκό λαό την Damnatio memoriae (καταδίκη μνήμης).
Στα 1902 στέλνεται ο Βασίλ Τσακαλάρωφ, που μέχρι τότε σπούδαζε στη Βουλγαρία, στη γενέτειρά του στη Κρυσταλλοπηγή (Σμαρδέσι) για να διεκπεραιώσει παντί σθένει και τρόπω τη μεγάλη αποστολή της εξέγερσης «επανάστασης» του Ίλιντεν για να δει όλη η Ευρώπη το συμβάν και εκ των πραγμάτων να συναινέσει. Και μάλιστα κατηφόρισε στην Αθήνα απ΄όπου αγόρασε από ιδιωτικό εργοστάσιο (αδελφοί Ματσινιώτη που είχαν το μονοπώλιο) και οπλισμό. Με τη διαδήλωση που έγινε τότε στη Θεσσαλονίκη (Απρίλιος 1903)για τη διακοπή εφοδιασμού σε οπλισμό του βουλγαρικού κομιτάτου αποκαλύφθηκε και ο ρόλος του Τσακαλάρωφ.
Τα ιδεώδη, ο τρόπος του λέγειν, (όποιες σκέψεις) διαφοροποιούνται από τις ανάγκες,την αμάθεια, τις συμπτώσεις και τα συμφέροντα και βρίσκουν πρόσφορο έδαφος στον άνθρωπο εκείνο που αγωνίζεται για απλή επιβίωση χωρίς ιδιαίτερα πνευματικά ενδιαφέροντα.
Η περαιτέρω μεθόδευση ήταν προφανής. Μετά τον ατυχή ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 και συγκεκριμένα από το 1899 αρχίζουν οι εκβιασμοί και μια σειρά δολοφονιών.
Η περίπτωση Τσακαλάρωφ αποτελεί τυπικό δείγμα αποτρόπαιου και ολετήρος ανδρός. Με περισσότερους από είκοσι πέντε φόνους κατά μόνας και κατά ειδεχθή τρόπο εν ονόματι της επέκτασης των βουλγαρικών εξαρχικών εκκλησιών (διώχνοντας του Έλληνες ιερείς) από την περιοχή, την αντικατάσταση ελληνικών σχολείων με βουλγαρικά εν όψει της προετοιμαζόμενης εξέγερσης του Ίλιντεν (1903) με την προσδοκία της ανταμοιβής του, εάν τελεσφερούσαν τα τακταινόμενα, απόκτησης υψηλών αξιωμάτων. Ο τσαγκάρης και λιθοδόμος που χρίσθηκε από τη βερχώφ γενικός τοπάρχης.
Μετά τον θάνατο του Δομιτιανού η Σύγκλητος επέβαλλε στο Ρωμαϊκό λαό την Damnatio memoriae (καταδίκη μνήμης).
Στα 1902 στέλνεται ο Βασίλ Τσακαλάρωφ, που μέχρι τότε σπούδαζε στη Βουλγαρία, στη γενέτειρά του στη Κρυσταλλοπηγή (Σμαρδέσι) για να διεκπεραιώσει παντί σθένει και τρόπω τη μεγάλη αποστολή της εξέγερσης «επανάστασης» του Ίλιντεν για να δει όλη η Ευρώπη το συμβάν και εκ των πραγμάτων να συναινέσει. Και μάλιστα κατηφόρισε στην Αθήνα απ΄όπου αγόρασε από ιδιωτικό εργοστάσιο (αδελφοί Ματσινιώτη που είχαν το μονοπώλιο) και οπλισμό. Με τη διαδήλωση που έγινε τότε στη Θεσσαλονίκη (Απρίλιος 1903)για τη διακοπή εφοδιασμού σε οπλισμό του βουλγαρικού κομιτάτου αποκαλύφθηκε και ο ρόλος του Τσακαλάρωφ.
 |
| Πλίθινα ερημωμένα σπίτια στην Χαλάρα Καστοριάς. |
Ό,τι έγινε, έγινε και με τη λήξη του Β΄ Βαλκανικού πολέμου υπογράφεται η Συνθήκη του Βουκουρεστίου της 28ης Ιουλίου 1913 και η περιοχή της Μακεδονίας μοιράζεται κατά 52,4% στην Ελλάδα, 38% στη Σερβία και 9,6% στη Βουλγαρία, ενώ ως ηττημένη σύμμαχος της Γερμανίας πήρε το 38% της Θράκης.. Εκείνο που άλλαζε ήταν η κατάτμησή της. Από το 146 π.Χ. με την κατάλυση της Αχαϊκής Συμπολιτείας από τους Ρωμαίους έπαψε και η Μακεδονία ν΄αποτελεί Βασίλειον όπως και το Θηβαϊκόν, το Αιτωλοκαρνανικόν… και στο διάβα των αιώνων πάντα αποτέλεσε Γεωγραφική Διοικητική Περιφέρεια ως Ρωμαϊκή Επαρχία, ως Βυζαντινό Θέμα και ως Οθωμανική κτήση. Ποτέ, ως εικός, κρατική οντότητα.
H Eλλάδα σεβάστηκε τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου κι αμύνθηκε γι΄αυτό χάνοντας πολλά παιδιά της εντός και εκτός πεδίου μαχών και δεν διεκδίκησε τότε ανυποχώρητα περιοχές με συμπάγεια ελληνικών πληθυσμών, όπως το Μοναστήρι, η Στρώμνιτσα το Μελένικο, συμβάλλοντας αποφασιστικά και πικρόχολα συνάμα γι΄αυτή (ξεριζωμός των Ελλήνων π.χ. από το Μελένικο) στη λύση του προβλήματος.
[1] ― Πέντε χρόνια αργότερα δηλ. το 981 μ.Χ. διαβάζουμε στο Χρονικό του Γαλαξειδίου :
«Τον καιρόν της Βασιλείας Κωνσταντίνου Ρωμανού αγριωποί και χριστιανομάχοι άνθρωποι, Μπολγάροι λεγόμενοι, εμπήκασι στην Ελλάδα και από σπαθίου και κονταρίου εχαλάσασι τους Χριστιανούς και ετραβήξασι ίσα στον Μωρέα ».
* Το 1925 εθελουσίως και αμοιβαίως μεταναστεύσαντες από Φιλιππούπολη, Βάρνα, Μεσημβρία, Αγχίαλο κ.α. δημιουργήθηκαν κωμοπόλεις και χωριά, όπως η Φιλιππούπολη στη Λάρισα, ο Αγχίαλος στο Βόλο, η Μεσημβρία στη Θεσσαλονίκη, ο Άσπρος και το Λειβάδι στο Κιλκίς, ο Άγιος Ιωάννης στο Κορινό Κατερίνης...
- Το λήμμα Πρωτόκολλο Πολίτη-Καλφώφ της Βικιπαίδειας του 1924, περί αμοιβαίας και εθελουσίας ανταλλαγής πληθυσμού,είναι δικό μου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου