Πέμπτη 27 Αυγούστου 2015

Οι ιστορικές καταβολές των τεσσάρων χωριών του Βιτσίου

Ευαγγέλιο του 1803 , νόμιμο κληροδότημα
από την προϋπάρξασα εκκλησία του Αγίου
 Νικολάου στην  Οξυά  Καστοριάς
Οι ιστορικές καταβολές των τεσσάρων χωριών του Βιτσίου που απέχουν από τη βουνοκορφή του όχι περισσότερο από δέκα λεπτά, αν ο χρόνος μετρηθεί με το πέταγμα του πουλιού, όπως έλεγαν οι παλαιότεροι, είναι κοινές. Και τα τέσσερα χωριά  Βυσσινιά,  Οξυά,  Πολυκέρασος και  Περικοπή μέχρι και σήμερα έχουν εκκλησίες με το κοινό όνομα του Αγίου Νικολάου του ορεινού που η μνήμη του τιμάται στις 20 Μαΐου. Στην Πολυκέρασο[3] μέχρι σήμερα γίνεται ειδική δοξολογία χωρίς τις εορταστικές όμως εκδηλώσεις και τα πανηγύρια του παρελθόντος. Επειδή σε παρωχημένους χρόνους  τα κοινά πανηγύρια είχαν για τους τότε κατοίκους τους  μεγάλη σημασία, θρησκευτική και κοσμική,  κρίθηκε αναγκαίο η Βυσσινιά να εορτάζει του Αγίου Αθανασίου στο εξωκλήσι που υπάρχει μέχρι σήμερα και η Περικοπή το 15Αύγουστο όπως γίνεται και σήμερα, αν και ο ναός της είναι του Αγίου Νικολάου. Στην Οξυά  που κάποιοι κάτοικοί της εμπορεύονταν στην Κωνσταντινούπολη ήδη από τη δεκαετία του 1850, όπως ο Νικόλαος Βούτκας, Παντελής Γκολίτσης,  Κάλκος, Αδελφοί Μπάση κ.α. από κοινού με τους προεστούς απεφάσισαν να κατεδαφίσουν τον  παλιό μη περίοπτο ναό και στη θέση του να περατώσουν το 1885 το νέο ναό του Αγίων Κωνσταντίνου και της Αγίας Ελένης, όπως επιμαρτυρείται και   από την εγχάρακτη επιγραφή στο κωδωνοστάσιο και τις αφιερωματικές εικόνες κυρίως  του τέμπλου. Επίσης υπάρχει ως νόμιμο κληροδότημα από την άλλοτε εκκλησία του Αγίου Νικολάου ένα επάργυρο δισκοπότηρου με τους τέσσερις Ευαγγελιστές και την εγχάρακτη  επιγραφή περιφερειακά στη βάση του: Κτήμα Αγίου Νικολάου εξόδοις τε  Μπλατσιωτών [Οξυωτιών] 1822. Σήμερα στην είσοδο των κοιμητηρίων της Οξυάς υπάρχει ένα εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου. Κατά συνέπεια οι πρώτοι κάτοικοι και των τεσσάρων χωριών  μετοίκησαν από κάποιο οικισμό που είχε ναό του Αγίου Νικολάου και αυτό πρέπει να συνέβη μετά την οθωμανική κατάκτηση της Καστοριάς το 1383 ή 1384 που αναζητούσαν ασφαλέστερους τόπους. Πράγματι μέχρι σήμερα  η λόχμη με το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής στην Οξυά  Καστοριάς αποκαλείται από τους κατοίκους της Άνω χωριό. Κυριολεκτικά μέσα  σε αόρατο τοπίο που περιβάλλεται από λειμώνες και περιρρέεται από δυο ποταμάκια.
Βυσινιώτισσες (1936).  Πρώτη σειρά
Γκίκα,  Πούφκα, Πρασίνη, Σταύραινα.
Στη 2η σειρά  2η η Ελένη Τσεκαντώνη
από όπου και η φωτογραφία.

Τις πρώτες έγγραφες μνείες για τη Βυσσυνιά ( Βύσσενη) όπου και γίνεται αναφορά σε κάποια μαία Βύσσα  και  Πολυκέρασο (Τσερέσνιτσα) μας τις παρέχουν τα οθωμανικά κατάστιχα (φορολογικοί κατάλογοι) στα μέσα περίπου του 15ου αιώνα. Η φορολογική εισφορά της Πολυκεράσου με 16 οικογένειες ανέρχεται σε 1.066 άσπρα. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση αρκετοί κάτοικοι μεταξύ των ετών 1886- 1890 προέρχονται από μετοίκηση από χωριό Φωτεινή, λόγω των τουρκικών ωμοτήτων. Λέγεται ότι κάποιο χειμώνα ο μπέης έβαλε τους κατοίκους της μέσα στο καταχείμωνο να ξεριζώσουν και τις ρίζες. Πράγματι αν συγκρίνει κανείς τα πληθυσμιακά στοιχεία μεταξύ 1886 [Σχοινάς] όπου καταγράφονται 900 άτομα  και του 1900 που  ο γραμματέας του βουλγαρικού εξαρχάτου D.M. Brankoff καταγράφει 250 κατοίκους ο πληθυσμός μειώνεται κατά 650 κατοίκους. Πάντως το χωριό Φωτεινή  στην αριθμητικά απαρίθμηση του 1913 είναι έρημο και το 1918 αποτέλεσε οικισμό της Πολυκεράσου (ΦΕΚ 259/21.12.1918).

Η πρώτη έγγραφη μνεία του χωριού βρίσκεται σε κώδικα της Ιεράς Μητροπόλεως Καστοριάς, ο οποίος φυλάσσεται σήμερα στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος*:
Σύμφωνα με δικαστική πράξη η οποία καταχωρίσθηκε στον εν λόγω κώδικα τον Νοέμβριο του 1653 (,αχνγ΄), ο Αργυρός του Ζώτου και ο Στέφος του Πάνου από την Μπλάτζα [Οξυά] προσέφυγαν στην Ιερά Μητρόπολη προκειμένου να επιλύσουν κτηματικές διαφορές. Στη σχετική πράξη κατονομάζονται ως μάρτυρες και οι εις Μπλάτζαν συνορίται τούτων: Ιωάννης ΔασκάλουΒρετός Μηλωνάς και Ιωάννης Σιαραπάνης*.[1] ( κλικ στη μπλε σήμανση)
Η πρώτη έγγραφη μνεία του χωριού σε ελληνική πηγή γίνεται πάντως σε διαζύγιο το οποίο εκχώρησε η Ιερά Μητρόπολις Καστορίας στον Μπόσικο από τη Βήσανη στις 25 Φεβρουαρίου 1685 (,αχπε΄): "Η ταπεινότης ημών κατά τον θείον νόμον εχώρισεν αυτόν τον Μπόσικον από την μοιχαλίδα εκείνην Κυράνω [4], αναφέρεται μεταξύ άλλων.**[2] Στο διαζύγιο ονομάζονται επίσης ως μάρτυρες και οι προεστοί του χωριού Γκαηντάνος, Κότζος και Μήτρος.
Ο Κύρος Παρασκευά από την Πρεκοπάνα, γαμπρός του Δημητρίου Ξηφτέρη, εμφανίζεται σε κληρονομική ρύθμιση, την οποία επικυρώνει η Ιερά Μητρόπολη Καστοριάς στις 19 Μαΐου 1726.***[13]

*Πρέπει να σημειωθεί ότι κατά τη περίοδο των ελληνοβουλγαρικών αναταράξεων 1880-1908 και ιδιαίτερα  μετά  την αποτυχημένη εξέγερση του Ίλιντεν  του 1903, που στρέφονταν κατά των πατριαρχικών, πυρπολήθηκαν  από τους εξαρχικούς τα μοναστήρια του Αγίου Νικολάου στην Κορομηλιά, της Ζηγκοβίτσης και του Τσιριλόβου, ενώ τα χωριά Αρχάγγελος και Ζέρμα καταστράφηκαν ολότελα και έκτοτε δεν ξανακτίσθηκαν. Ενώπιον αυτών των κινδύνων οι κώδικες της Μητρόπολης Καστοριάς μεταφέρθηκαν στην Αθήνα.

*.   Κώδικας 2752, φ 42v
**  Κώδικας 2753 σελ. 29
***Γεννάδιος Βιβλιοθήκη, Κώδικας συλλογή Βολίδη 19,φ 17v
4. Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στο μυθιστόρημά του Η Φόνισσα αναφέρει μια Μακεδονίτισσα με το όνομα Κυράνω.

Τα λήμματα με μπλε σημάνσεις από τη Βικιπαίδεια είνα δικά μου
Η φωτογραφία από το ArchiveDgolitsis (Picasa)



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου